آزمایش AFP
چه تستی است و چرا مهم است؟
AFP (Alpha-Fetoprotein) هورمونی است که توسط کبد جنینی و در برخی سرطان‌ها تولید می‌شود. در بزرگسالان، افزایش AFP می‌تواند با سرطان کبد، گناد و گاهی سرطان معده یا پانکراس مرتبط باشد.
نکات محدودیت و مثبت/منفی کاذب
AFP ممکن است در هپاتیت مزمن یا سیروز نیز افزایش یابد. همچنین برخی سرطان‌ها AFP تولید نمی‌کنند. بنابراین صرفاً عدد بالا یا پایین نمی‌تواند تشخیص قطعی ارائه دهد و بررسی بالینی لازم است.
نقش پزشک و پایش درمان
پزشک با توجه به سابقه بیمار، آزمایشات تصویربرداری و روند تغییرات AFP، تصمیم بالینی می‌گیرد. پایش سطح AFP در طول درمان یا پس از جراحی، بازگشت یا پاسخ به درمان را نشان می‌دهد.
معرفی کلی
AFP یا Alpha-Fetoprotein پروتئینی است که به‌طور طبیعی در دوران جنینی توسط کبد و کیسه زرده ساخته می‌شود. در بزرگسالان سطح آن بسیار پایین است. افزایش دوباره AFP می‌تواند هشدار مهمی از بیماری‌های کبد یا برخی سرطان‌ها باشد.
کاربرد اصلی در کبد
AFP یکی از مهم‌ترین مارکرها در تشخیص و پایش سرطان کبد (Hepatocellular Carcinoma) است. در بیماران مبتلا به هپاتیت B یا C مزمن و سیروز، افزایش این پروتئین می‌تواند اولین نشانه تغییرات بدخیم در سلول‌های کبدی باشد.
نقش در سرطان‌های دیگر
علاوه بر کبد، AFP در برخی تومورهای سلول‌های زاینده (Germ Cell Tumors) مثل سرطان بیضه یا تخمدان هم افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل در مردان جوان با توده بیضه و در زنان با تومورهای تخمدان اندازه‌گیری آن اهمیت زیادی دارد.
محدودیت‌ها و مثبت کاذب
افزایش AFP همیشه به معنای سرطان نیست. در شرایط غیرسرطانی مثل هپاتیت فعال، سیروز، بارداری یا حتی بازسازی کبد هم می‌تواند سطح آن بالا رود. بنابراین نتیجه باید در کنار سایر تست‌ها و روش‌های تصویربرداری تفسیر شود.
نقش پایشی
در بیمارانی که سرطان کبد تشخیص داده شده، روند تغییر AFP بسیار مهم‌تر از یک عدد منفرد است. کاهش بعد از درمان نشانه پاسخ خوب، و افزایش دوباره می‌تواند نشانه عود بیماری باشد.
جمع‌بندی و اهمیت بالینی
AFP مارکری قدرتمند است، اما به‌تنهایی تشخیص‌دهنده قطعی سرطان نیست. ارزش اصلی آن در ترکیب با سونوگرافی، MRI و سایر تست‌های آزمایشگاهی است. تفسیر درست نتایج فقط توسط پزشک امکان‌پذیر است.