آزمایش ویروس هپاتیت سی ( HCV )

هپاتیت یک عفونت ویروسی است که باعث التهاب کبد می‌شود و گاهی اوقات منجر به آسیب جدی به کبد می‌شود. ویروس هپاتیت C (HCV)  از طریق خون آلوده پخش می‌گردد. تا همین اواخر، درمان هپاتیت C نیاز به تزریق هفتگی و داروهای خوراکی داشت که بسیاری از افراد مبتلا به HCV  به دلیل سایر مشکلات سلامتی یا عوارض جانبی، نمی‌توانستند از آنها استفاده کنند.

امروزه ، HCV  مزمن معمولاً با داروهای خوراکی که هر روز به مدت دو تا شش ماه مصرف می‌شوند، قابل درمان است. با این حال، حدود نیمی از افراد مبتلا به HCV  نمی‌دانند که آلوده هستند، عمدتاً به این دلیل که علائمی ندارند، که ممکن است ده‌ها سال طول بکشد تا علائم آن ظاهر شود. به همین دلیل، گروه ویژه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده توصیه می‌کند که همه بزرگسالان 18 تا 79 ساله، حتی آنهایی که علائم یا بیماری شناخته شده کبدی ندارند، آزمایش هپاتیت آزمایش HCV  داده  و غربالگری شوند.

عفونت طولانی ‌مدت با ویروس هپاتیت C  به عنوان هپاتیت C  مزمن شناخته می‌شود. هپاتیت C  مزمن معمولاً یک عفونت “بی‌صدا” به مدت چند سال است، یعنی تا زمانی که این ویروس به اندازه‌ای به کبد آسیب برساند که علائم و نشانه‌های بیماری کبدی (خستگی، رنگ زرد پوست و چشم، کم اشتهایی و …) را ایجاد کند.

هر عفونت مزمن هپاتیت C  با یک مرحله حاد شروع می‌شود. هپاتیتC  حاد معمولاً تشخیص داده نمی‌شود زیرا علائم به ندرت ایجاد می‌شود. هنگامی که علائم و نشانه‌ها ظاهر شوند، ممکن است شامل زردی همراه با خستگی، حالت تهوع، تب و درد عضلانی باشند. علائم حاد یک تا سه ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شود و دو هفته تا سه ماه طول می‌کشد. عفونت حاد هپاتیتC   همیشه مزمن نمی‌شود. برخی از افراد پس از مرحله حاد ، HCV   را از بدن خود پاک می‌کنند، نتیجه‌ای که به عنوان پاکسازی خود به خودی ویروسی شناخته می‌شود. در مطالعات انجام شده بر روی افراد مبتلا به HCV  حاد ، میزان پاکسازی خود به خودی ویروس از 15% تا 25% متغیر بوده است. هپاتیت C  حاد نیز به خوبی به درمان ضد ویروسی پاسخ می‌دهد.

علائم ویروس هپاتیت (c)  :

کسانی که علائم حاد دارند ممکن است تب، خستگی، کاهش اشتها، تهوع، استفراغ، درد شکم، ادرار تیره، مدفوع رنگ پریده، درد مفاصل و زردی (زردی پوست و سفیدی چشم) را نشان دهند. از آنجایی که عفونت‌های جدید HCV معمولاً بدون علامت هستند، افراد کمی زمانی که عفونت اخیر تشخیص داده می‌شوند. در افرادی که به عفونت مزمن HCV مبتلا می شوند، عفونت اغلب تشخیص داده نمی شود، زیرا تا ده‌ها سال پس از عفونت بدون علامت باقی می ماند و علائم ثانویه به آسیب جدی کبدی ایجاد می‌شود.

چه زمانی به آزمایش HCV  نیاز داریم؟

• افرادی که از مواد مخدر تزریقی و استنشاقی استفاده می‌کنند.
• کسانی که تست عملکرد کبدی آن‌ها غیرطبیعی است.
• نوزادان متولدشده از مادران مبتلا به هپاتیت سی
• کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و اورژانسی که در معرض خون و سوزن‌های آلوده قرار دارند.
• افرادی که در زندان بودند.
• افراد مبتلا به HIV
• کسانی که شریک جنسی آن‌ها مبتلا به هپاتیت C است.
• کسانی که رابطه جنسی محافظت نشده با شرکای جنسی متعدد دارند.
• افرادی که به هموفیلی مبتلا هستند.
• افرادی که تحت درمان‌های همودیالیز طولانی مدت قرارگرفته‌اند.
• کسانی که از حدود 30 سال پیش تزریق خون یا عمل پیوند عضو انجام داده‌اند.
• کسانی که آزمایش خون اولیه آن‌ها مشکوک به هپاتیت سی است.
• خانم‌هایی که باردار هستند و یا قصد دارند باردار شوند.

ویروس هپاتیت سی چگونه منتقل می‌شود ؟

عفونت HCV معمولاً از طریق تماس خونی با خون آلوده به ویروس منتقل می‌شود. انتقال ویروس از راه‌های زیر امکان‌پذیر است:

• استفاده مشترک از وسایل استنشاقی، سرنگ تزریق، نی، قلیان با فرد آلوده به ویروس،
• استفاده از فرآورده‌های خونی یا انتقال خون در کشورهایی که روی خون ذخیره شده تست HCV انجام نمی‌شود.
• فرو رفتن تصادفی سوزن یا سرنگ استفاده شده توسط فرد آلوده به ویروس هپاتیت سی به بدن فرد سالم.
• استفاده از پیرسینگ‌های پوست مثل خالکوبی، پیرسینگ بدن، طب سوزنی با الکترولیز، در صورتی که تجهیزات به کار رفته آلوده به ویروس باشند.

هپاتی سی  از چه طریق منتقل نمی‌شود؟

بوسیدن و استفاده مشترک از غذا یا نوشیدنی با فرد مبتلا منتقل نمی‌شود.

پیشگیری از ویروس هپاتیت  C

هیچ واکسن موثری علیه هپاتیت C  وجود ندارد، بنابراین پیشگیری به کاهش خطر مواجهه با ویروس در مراکز مراقبت‌های بهداشتی و جمعیت‌های پرخطر بستگی دارد. این شامل افرادی می‌شود که مواد مخدر تزریق می‌کنند و مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند، به‌ویژه افرادی که بهHIV  آلوده شده‌اند یا افرادی که پیش از مواجهه با اچ‌آی‌وی پروفیلاکسی می‌کنند. مداخلات پیشگیری اولیه توصیه شده توسط WHO  عبارتند از: استفاده ایمن و مناسب از تزریقات مراقبت‌های بهداشتی، حمل و دفع ایمن اشیاء تیز و ضایعات، ارائه خدمات جامع کاهش آسیب به افرادی که مواد مخدر تزریق می‌کنند، آزمایش خون اهدایی برای HBV و HCV  همچنین HIV  و سیفلیس ؛ آموزش پرسنل بهداشتی و جلوگیری از قرار گرفتن در معرض خون هنگام رابطه جنسی.

آزمایش هپاتیت c برای چیست؟

هپاتیت سی در اکثر افراد بدون علامت ظاهر می‌شود، اما در این دوران بیماری به سایر افراد انتقال پیدا می‌کند و از طرفی به مرور موجب التهابات شدید و آسیب‌های جدی به کبد می‌شود. آزمایش هپاتیت سی می‌تواند به شما کمک کند تا سریع‌تر بیماری را شناسایی کنید و آن را سرکوب کنید. از طرف دیگر این آزمایش از انتقال بیماری به سایر اعضای خانواده جلوگیری می‌کند و مانع سیروز و نارسایی کبدی در بیمار می‌شود.

شرایط آزمایش HCV :

• نیازی به ناشتا بودن و رعایت رژیم غذایی خاصی ندارد

• نمونه‌گیر باید توجه لازم نسبت به انتقال ویروس از طریق فرآورده‌های خونی را داشته باشد.
• سرنگ و سوزن بلافاصله پس از نمونه‌گیری داخل safty box ریخته شود.

انواع آزمایشات غربالگری اولیه برای تشخیص : HCV 

1- آزمایش تعیین آنتی بادی

آزمایشهای غربالگری هستند که برای نشان دادن آنتی‌بادی بر علیه HCV با حساسیت بالا طراحی شده‌اند و همچنین آزمایش مکمل که برای کمک به شناسائی یا تائید آزمایشهای غربالگری مثبت کاذب طراحی شده‌اند.

2- آزمایش غربالگری  :EIA-1

آزمایش غربالگری رایج برای anti HCV آزمایش الایزا (Enzyme immunoassay) است. این تست فواید بسیاری از جنبه تشخیصی دارد که شامل اجرای آسان، تغییرپذیری پائین (low variability)، اتوماسیون آسان و هزینه نسبتا  پایین آن است.

3- آزمایش غربالگری :EIA-2

دومین نسل از این آزمایش EIA-2 است که رایج‌ترین تست غربالگری است که در ایالات متحده انجام می شود. این تست آنتی‌بادیهای اختصاصی برای آنتی ژنهای نوترکیب Core  (C22) و نواحی غیرساختمانی 3 و 4 (C100 , C33)ویروس HCV را نشان می دهد. آزمایشEIA-2 از روشهای اندازه گیری قبلی بسیار حساس‌تر و اختصاصی‌تر است. بعنوان مثال، در جمعیتی که در آن هپاتیت خیلی شایع است مانند مصرف کنندگان داروهای تزریقی یا بیماران مربوط به کلینیک کبد، حساسیت این تست تا 95% ( در مقابل 70 تا 80 درصد در مورد تستهای قبلی) است و ارزش پیشگویی کننده مثبت 88 تا 95% است (در مقابل 70 تا 85% در تستهای قبلی). آزمایش های تایید کننده (Confirmatory assays) این دسته از آزمایشها برای کمک به کلینیسینها به منظور تفسیر نتایج مثبت anti HCV ایجاد شده‌اند، به ویژه در شرایط و موقعیتهای با شیوع پائین و هنگامیکه فاکتورهای خطر برای هپاتیت C آشکار نیستند.

به عبارت دیگر این تستها معمولا برای کمک به نتایج مثبت کاذب تستهای الایزا استفاده می شوند. در چنین مواردی اکثر هپاتولوژیستها مستقیما” آزمایش HCV RNA را توصیه می کنند. بعضی‌ اوقات نیز تست RIBA-2 را انجام می دهند.

4- آزمایشات مولکولی

نشان دادن HCV RNA  در سرم بیمار به وسیله تست بسیار حساسی مانند RT-PCR (Reverse Transcription Polymerase Chain Reaction) ابزار بسیار مهمی برای تایید تشخیص ویروس هپاتیت و نیز برای ارزیابی بالینی پاسخ ضد ویروسی در درمان با اینترفرون است.

آزمایش HCV RNA در بیماران سرونگاتیو با هپاتیت مزمن بویژه افراد ایمیونوکامپرومایزد بی نهایت مفید است. این دسته از بیماران علی‌رغم نشانه‌ها و آثار کلینیکی و ملکولار برای عفونت HCV ممکن است شواهد سرولوژیک مورد انتظار را نداشته باشند، HCV RNA را می توان بصورت کمی و یا کیفی با آزمایش RT-PCR اندازه گیری نمود.

روشهای مبتنی بر PCR موسوم به Target Amplification دربرگیرنده استخراج اسید نوکلئیک ویروسی هستند. اکثر روش های حساس PCR قادر به نشان دادن HCV RNA با غلظت تقریبی 100 کپی ویروس در هر میلی لیتر سرم هستند. ژنوتایپینگ HCV آزمایش تعیین ژنوتیپ HCV معمولا برای تشخیص عفونت ضرورتی ندارد، اما این آزمایش بعنوان راهنمائی برای طول مدت درمان و پیشگیری احتمالی پاسخ به درمان مفید است.

آزمایش تعیین ژنوتیپ HCV

در تمام بیماران دارای عفونت HCV، قبل از شروع درمان باید انجام گیرد که به کمک آن طول مدت درمان و نیز ارزیابی احتمال پاسخ‌دهی تعیین شود. آزمایش HCV RNA می باید در افراد زیر انجام گیرد:

• افرادی که تست anti HCV مثبت دارند.
• افرادی که بخواهند تحت درمان ضد ویروسی قرار گیرند (تست کمی)
• بیماری کبدی نامشخص (unexplained) که تست anti HCV در آنها منفی است.
• افراد دارای اختلالات سیستم ایمنی (immunocompromised) و پر خطر برای عفونت HCV
• افرادیکه مشکوک به داشتن عفونت حاد HCV هستند.
•  

چند نکته مهم  HCV RNA

• در سرم در مدت چند روز تا 8 هفته (وابسته به مقدار ویروس تلقیح شده) بعد از برخورد با ویروس بوسیله تست PCR  قابل شناسایی است.

• سطح آمینوترانسفرازهای سرمی تقریبا 6 تا 12 هفته بعد از برخورد با ویروس افزایش می یابند (طیف آن 1 تا 26 هفته است).
• سطوح ALT سرمی متغیر است، در یک سری 44تایی از بیماران متوسط مقدار این آنزیم 885 u/l بوده است.
• آزمایشهای anti HCV-Elisa  بعد از 8 هفته پس از برخورد با ویروس مثبت می شوند.

نکات قابل توجه در خصوص آزمایشات هپاتیت (c)

 - حضور HCV RNA در سرم یا کبد اولین گواه بیوشیمیایی عفونت HCV است.

 - تقریبا نیمی از بیماران علامت‌دار عفونت حاد در اولین مراجعه‌شان آنتی‌بادیهای قابل سنجش بر علیه HCV بوسیله الایزا دارند، اگرچه توسعه آنتی‌بادیهای HCV ممکن است در بیمارانی که عفونت تحت بالینی دارند به تاخیر افتد و در بیماران نادری ممکن است برای رسیدن به یک پاسخ آنتی بادی مثبت به چندین ماه زمان نیاز باشد.

 - تست مثبت الایزا برای anti HCV افرادی که از عفونت پاک شده اند را از کسانیکه عفونت مزمن دارند تشخیص نمی دهد.

 - سطوح آنتی‌بادی ضد HCV در برخی از بیماران سرانجام به زیر سطوح قابل سنجش سقوط می کند.

 - نوسان و افت و خیز (fluctuation) آمینوترانسفرازهای سرمی بعد از عفونت حاد شایع و معمول است.

 - غلظت ALT ممکن است تا 40 درصد موارد نرمال شود.

 - بهبود عملی عفونت که با منفی شدن پایدار HCV RNA نشان داده می شود، ممکن است درکمتر از 15 درصد بیماران واقع شود و علاوه بر آن HCV RNA ممکن است در نسج کبد قابل اندازه گیری باشد. حتی در بیمارانی که در سرم آنها منفی شده است، هرچند که اهمیت کلینیکی این مسئله چندان مشخص نیست  بنابراین نرمال شدن ALT سرمی بدنبال عفونت حاد لزوما به معنی آنکه ازعفونت پاک شده باشد نیست.

تمیز دادن بین عفونت حاد هپاتیت C با عفونت مزمنی که به تازگی کشف شده است ممکن است همیشه به راحتی میسر نباشد، چون در هر دو این حالات:

1 ) بیماران ممکن است نتیجه مثبت از تست HCV RNA داشته باشند.

2 ) آنتی بادی بر علیه HCV داشته باشند.

3 ) سطح افزایش یافته‌ای از آمینوترانسفرازهای سرمی داشته باشند.

تفسیر آزمایش HCV

دوره کمون هپاتیت C از 2 هفته تا 6 ماه متغیر است. پس از عفونت اولیه، تقریباً 80٪ از افراد هیچ علامتی نشان نمی‌دهند. نتایج آزمایش معمولاً به صورت منفی و مثبت گزارش می‌شود.

عفونت HCV در 2 مرحله تشخیص داده می‌شود: آزمایش AB HCV با آزمایش سرولوژیکی ، افراد آلوده به ویروس را شناسایی می‌کند. اگر آزمایش آنتی بادی‌های ضد HCV مثبت باشد، آزمایش اسید نوکلئیک برای اسید ریبونوکلئیک HCV (RNA)  برای تأیید عفونت مزمن لازم است، زیرا حدود 30 درصد از افراد آلوده به HCV به طور خود به خود عفونت را با یک پاسخ ایمنی قوی بدون نیاز به درمان پاک می‌کنند. اگرچه دیگر آلوده نیستند، اما همچنان از نظر آنتی بادی های ضد HCV مثبت خواهند بود. پس از اینکه فرد مبتلا به عفونت مزمن HCV تشخیص داده شد، باید ارزیابی برای تعیین میزان آسیب کبدی (فیبروز و سیروز) انجام شود. این را می‌توان با بیوپسی کبد یا از طریق انواع آزمایشات غیرتهاجمی انجام داد. تعیین درجه آسیب کبدی برای هدایت تصمیمات درمانی و مدیریت بیماری استفاده می‌شود.

تشخیص زودهنگام می‌تواند از مشکلات سلامتی ناشی از عفونت جلوگیری کرده و از انتقال ویروس جلوگیری کند. WHO توصیه می‌کند افرادی را که ممکن است در معرض خطر ابتلا به عفونت باشند، آزمایش HCV انجام دهند. در محیط‌هایی با شیوع سرمی آنتی‌بادی HCV بالا در جمعیت عمومی  WHO، توصیه می‌کند که همه بزرگسالان به آزمایش HCV ، خدمات پیشگیری، مراقبت و درمان دسترسی داشته باشند و به آنها پیشنهاد شود. حدود 2.3 میلیون نفر (6.2٪) از 37.7 میلیون نفری که در سراسر جهان با HIV زندگی می‌کنند، شواهد سرولوژیکی از عفونت HCV در گذشته یا فعلی دارند. بیماری مزمن کبدی عامل اصلی مرگ و میر در بین افراد مبتلا به HIV در سطح جهان است.