دی-دایمر یک قطعه ی پروتئینی است که در زمان تجزیه شدن یک لخته ی خونی در بدن ایجاد می شود. این پروتئین اغلب غیر قابل تشخیص بوده و یا اینکه در سطوح بسیار پایینی تشخیص داده می شود؛ مگر اینکه بدن به طور مداوم در حال تشکیل و تجزیه ی لخته های خون باشد. در این صورت، سطح آن در بدن به میزان قابل توجهی بالا می رود. این آزمایش، سطح دی دایمر در خون را تشخیص می دهد.
زمانی که یک رگ خونی یا بافت دچار آسیب دیدگی شده و شروع به خونریزی می کند، فرآیندی به نام هموستاز برای ایجاد لخته ی خونی به منظور محدود کردن و در نهایت توقف خونریزی، در بدن شروع می شود. در این فرآیند رشته هایی از یک پروتئین به نام فیبرین شکل می گیرد که با همدیگر برای ایجاد یک شبکه ی فیبرینی پیوند می خورند. این شبکه به همراه پلاکت ها به تشکیل لخته ی خون در محل ضایعه تا بهبودی آن کمک می کنند.
زمانی که ناحیه بهبود یافت و دیگر نیازی به لخته ی خون وجود نداشت، بدن از یک آنزیم به نام پلاسمین استفاده می کند تا لخته ها (ترومبوز) را به بخش های کوچک تری تبدیل کند، به گونه ای که قابل حذف شدن باشند. به قطعات جدا شونده ی فیبرین در لخته ی خون، محصول تخریب فیبرین (FDP) گفته می شود که متشکل از قطعات فیبرین به هم پیوسته در اندازه های مختلف هستند.
آزمایش D-dimer چه زمانی تجویز می شود؟
معمولا آزمایش دی دایمر زمانی تجویز می شود که فردی با علائم یک بیماری جدی به اورژانس مراجعه می کند (مثلا درد قفسه ی سینه و مشکل در تنفس). و یا اینکه زمانی که فردی دارای علائم ترومبوز وریدی عمیق، از جمله موارد زیر باشد:
✅ درد پا یا حالت حساسیت غیرطبیعی نسبت به فشار یا لمس، معمولا در یک پا
✅ تورم پا، اِدِم
✅ رنگ پریدگی پا
زمانی که شخصی دارای علائم آمبولی ریوی، از جمله موارد زیر باشد، ممکن است این آزمایش تجویز شود:
✅ تنگی نفس ناگهانی، سختی تنفس
✅ سرفه، هموپتیزی (خون موجود در خلط)
✅ درد قفسه ی سینه ی مربوط به ریه
✅ ضربان قلب بالا
عوامل خطر تشکیل لخته ی خون
برخی از عوامل خطر رایج برای تشکیل لخته ی خون نامناسب به شرح زیر است:
- تروما یا جراحی بزرگ
- بستری بودن در بیمارستان یا زندگی در خانه ی سالمندان
- عدم تحرک طولانی مدت؛ این وضعیت می تواند شامل سفرهای طولانی مدت با هواپیما، خودرو و غیره و یا استراحت طولانی مدت در رختخواب باشد.
- استفاده از قرص های کنترل بارداری یا هورمون درمانی
- شکستگی استخوان، بستن با گچ
- بارداری یا وضع حمل اخیر
- سندروم آنتی فسفولیپید
- برخی از سرطان های خاص
- اختلال لخته ی خون ارثی مانند جهش فاکتور V Leiden
- سابقه ی داشتن ترومبوآمبولی وریدی (VTE)
- چاقی
- سیگار کشیدن